Sarajewo, czyli wspomnienie zimowych igrzysk

Sarajewo to jedna z najciekawszych stolic w Europie, które wielokrotnie było doświadczane przez wojny i inne trudne wydarzenia w historii Europy i świata. Jest to miasto wielu religii, w którym spotyka się kultura wschodu z zachodnią. To właśnie tutaj 40 lat temu w 1984 r. odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie. Piękne, nowoczesne, innowacyjne obiekty miały być symbolem wielkiej Jugosławii. A same igrzyska były wielką nadzieją dla mieszkańców na impuls gospodarczy. Niestety po raz kolejny w historii wojna zmieniła wszystko. Jak igrzyska olimpijskie wpłynęły na Sarajewo? Jak smutny los spotkał obiekty olimpijskie? Jakie piętno odcisnęła wojna na obecnej stolicy Bośni i Hercegowiny? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w artykule.

Sarajewo gospodarzem zimowych igrzysk 

Sarajewo jest obecnie stolicą Bośni i Hercegowiny, liczącą około 275 tys. mieszkańców. Miasto nad rzeką Miljacka wielokrotnie było doświadczane przez wojny. To właśnie tutaj na słynnym moście łacińskim miało miejsce wydarzenie, które rozpoczęło I wojnę światową. 28 czerwca 1914 r. serbski terrorysta zastrzelił arcyksięcia Ferdynanda. Nas jednak interesują wydarzenia, które miały miejsce ponad pół wieku później. 18 maja 1978 r. w Atenach zapada decyzja o tym, że gospodarzem igrzysk olimpijskich w 1984 r. będzie Sarajewo. Miała być to być cegiełka dołożona do rozwoju miasta, oraz impuls gospodarczy dla całej Jugosławii. Także dla przywódcy tego kraju Josipa Brozo Tito miała być to okazja do pokazania potęgi państwa. Rozpoczęły się gorączkowe przygotowania. Było to dla pogrążonej w kryzysie inflacyjnym Jugosławii ogromne przedsięwzięcie zarówno infrastrukturalne, jak i finansowe. Specjalnie na zimowe igrzyska wybudowano wiele zupełnie nowych obiektów takich jak stadion olimpijski, tor bobslejowy, skocznie narciarskie, halę do rozgrywania meczów hokejowych oraz wyprofilowano trasy do narciarstwa alpejskiego.

Sportowe obiekty popadają w ruinę

W końcu nadchodzi wyczekiwany rok 1984. Oczy całego świata są zwrócone na Sarajewo. W mieście panuje atmosfera sportowego święta. Na każdym rogu można zobaczyć wilka Vucko (pozostało tak do dzisiaj), czyli oficjalną maskotkę igrzysk w Sarajewie. Wszyscy pamiętają legendarny pojedynek na skoczniach na wzgórzu Igman pomiędzy Jensem Weissflogiem, a Matti Nykanenem. Niestety sportowe święto się kończy i euforia opada. Wiele z wybudowanych obiektów przestaje pełnić swoją funkcję i popada w ruinę. A w 1992 r. w Bośni i Hercegowinie wybucha wojna, która na zawsze zmienia Sarajewo, oraz powoduje, że infrastruktura olimpijska staje się zamiast pamiątką wielkiego święta, symbolem bólu i cierpienia narodu bośniackiego.

Stadion olimpijski

Stadion Kosevo został wyremontowany za ogromną wtedy kwotę 131 mln dolarów, by móc pełnić rolę stadionu olimpijskiego. To właśnie tam 7 lutego 1984 r. Józef Łuszczek jako chorąży wprowadza flagę Polski podczas ceremonii otwarcia. Stadion wypełniło 75 tys. kibiców, a cała Jugosławia przed telewizorami ponownie się zjednoczyła. Niestety nie trwało to długo. Podczas oblężenia Sarajewa stadion został praktycznie doszczętnie zniszczony. Jakby tego było mało, to  boiska treningowe ze względu na tragiczną sytuację humanitarną zostały przekształcone w cmentarze. Po wojnie stadion odbudowano za pieniądze z pomocy międzynarodowej. W 1997 r. na tym obiekcie odbył się pierwszy koncert po oblężeniu Sarajewa. Legendarne U2 zgromadziło na arenie 50 tys. kibiców. Oczy całego świata ponownie były zwrócone na olimpijski obiekt. Od 2004 r. stadion nosi imię bośniackiego piłkarza Asima Ferhatovicia Hasiego i rozgrywa tam swoje mecze klub FK Sarajewo. Niestety do dziś wokół boiska możemy zobaczyć bezkresne morze białych nagrobków symbolizującą trudną historię miasta.

Wzgórze Igman

Bardzo ciekawym przedsięwzięciem okazała się budowa 5 skoczni na wzgórzach masywu Igman. Kandydatura tego właśnie miejsca okazała się atrakcyjna, ponieważ nieopodal znajduje się ośrodek Malo Polje, który był miejscem rozgrywania zawodów w biegach narciarskich. To właśnie tutaj odbyły się dwa historyczne pojedynki pomiędzy Jensem Weissflogiem, a Matti Nykanenem. Zwycięzcą konkursu na skoczni dużej okazał się Fin, a na obiekcie normalnym Niemiec. Zawody przyciągnęły pod skocznię 90 tys. kibiców. Wielką nadzieją gospodarzy na medal był Primoz Ulaga. Niestety nie poradził on sobie z presją i zajął przedostatnie miejsce. Po igrzyskach na skoczniach Igman odbywały się aż do 1989 r. niższe rangą zawody Pucharu Europy. Los obiektów przypieczętowała wojna. Wzgórza Igman były miejscem zaciętych walk pomiędzy stroną serbską a bośniacką. Z pięciu obiektów do tej pory istnieją ruiny tylko dwóch aren olimpiskich zmagań. Dopełnieniem smutnej historii tego miejsca jest to, że podium pod skocznią, na którym medale odbierali Jens Weissflog, oraz Matti Nykanen, stało się podczas wojny miejscem egzekucji jeńców. Po zakończeniu konfliktu, miejsce dekoracji, a potem straceń, zostało zburzone i odbudowane, tak aby nie straszyło turystów śladami po kulach.

Obecnie jadąc z Sarajewa na ruiny skoczni Igman możemy zobaczyć jeszcze jedną lokalizację, której nie oszczędził konflikt. Jest to hotel sportowców, którego ruiny straszą przejeżdżających tam turystów. Za czasów swojej świetności obiekt ten gościł najwybitniejszych świata sportu. Dziś jest jedynie kolejnym miejscem ‘’ widmem’’, które przypomina o zarówno dobrych, jak i złych chwilach Sarajewa.

Kostnica

Hala Zetra to obiekt, który wyjątkowo zasługuje na naszą uwagę. To właśnie tutaj odbywały się mecze hokeja oraz łyżwiarstwa figurowego. Swój wielki dzień w hali Zetra miała brytyjska para Jayne Torvill i Christoper Dean, która pierwszy raz w historii dostała komplet punktów od wszystkich sędziów za względy artystyczne. W rywalizacji hokeistów ze złotego medalu mogli cieszyć się zawodnicy Związku Radzieckiego. Historia hali Zetra w czasach wojennych (1992-1995) jest wyjątkowo bolesna. Przez bombardowania i ostrzał artyleryjski obiekt został doszczętnie zniszczony. Piwnice zaczęły pełnić rolę kostnic, a z drewnianych trybun hali rozpoczęła się produkcja trumien dla ofiar oblężenia. Mimo wyjątkowo tragicznej historii również i Zetra została odbudowana. Obecnie odbywają się tam mecze hokeja. W obiekcie znajduje się także muzeum Igrzysk Olimpijskich w Sarajewie.

Wzgórze śmierci

Sarajewo otaczają góry. Jedną z nich jest Trebovic, na którym dziś mamy punkt widokowy, do którego można dojechać kolejką z centrum miasta. Podczas igrzysk olimpijskich 1984 r. było to miejsce rozgrywania zawodów w bobslejach oraz saneczkarstwie. Niestety wojna zmieniła całkowicie przeznaczenie tej lokalizacji. Wzgórza Trebovic okazały się strategiczną pozycją do ostrzału miasta nie tylko bronią artyleryjską, ale i snajperską. Stały się miejscem, które Serbowie wykorzystywali do niszczenia budynków i mordowania mieszkańców. Do tej pory zwiedzając miasto możemy zobaczyć tzw. ‘’róże Sarajewa’’, które są dziurami po eksplozjach, w których zginęło co najmniej trzy osoby, wypełnionymi żywicą. Sam tor bobslejowy przetrwał wojnę, jednak konflikt spowodował zniszczenie całej dodatkowej infrastruktury. Bardzo długo obiekt ten był uznawany za niebezpieczny w związku z zaminowaniem terenu. W późniejszym czasie  ruiny stały się atrakcją dla rowerzystów i graficiarzy. W 2014 r. podjęto średnio udaną próbę renowacji części toru, po której już nie ma śladu.

Narciarstwo alpejskie niedotknięte konfliktem

Bjelasnica i Jahorina to jedyne obiekty olimpijskie niedotknięte w żaden sposób wojną w Bośni i Hercegowinie. Na pierwszym z wymienionych obiektów podczas igrzysk rywalizowali mężczyźni a na drugim kobiety. Zbocza stoków trzeba było specjalnie wyprofilować, aby odpowiadały standardom MKOL. Bjelasnica okazała się najszczęśliwszym miejscem  dla jugosłowiańskich kibiców. To tutaj  jedyny medal  podczas igrzysk olimpijskich w Sarajewie zdobyli gospodarze. Jure Franko wywalczył srebrny krążek w slalomie gigancie. Ze złotego medalu cieszył się Szwajcar Max Julien. W odróżnieniu od innych obiektów olimpijskich Bjelasnica i Jahorina do dziś pozostają najważniejszym ośrodkiem narciarstwa alpejskiego w regionie. Co roku trasy zjazdowe odwiedza legendarny chorwacki alpinista Ivica Kostelic.

Wilk Vucko

Nie przez przypadek wspominam o maskotce igrzysk olimpijskich w 1984 r. Wilk  stał się w pewien sposób symbolem miasta. Zaskarbił on sobie dużą sympatię kibiców na całym świecie, ponieważ każda z transmisji  igrzysk zaczynała się od krótkiej animacji, w której Vucko leci i krzyczy ‘’Sarajewo’’. Nie każdy wie, że to właśnie wilk został wybrany na maskotkę, aby ocieplić wizerunek tego zwierzęcia w obawie przed kłusownictwem i stale malejącą populacją tego gatunku w tamtym czasie w Jugosławii. Co ciekawe historia Vucko ma także Polski smaczek. Maskotki na igrzyska olimpijskie legendarnego wilczka były produkowane przez Spółdzielnię Pracy ‘’Miś’’ w Siedlcach,  Do tej pory Vucko możemy spotkać na każdym rogu zwiedzając Sarajewo. Na każdym bazarze można kupić magnes, kubek, koszulkę, czy naklejkę z maskotką igrzysk olimpijskich w Sarajewie.

Trudna historia

Historia igrzysk olimpijskich 1984 r., wojny w Bośni i Hercegowinie i Sarajewa są nierozerwalnie połączone. Miasto dotknęło wiele tragedii, a mimo to zawsze się podnosi i jest, żywym pomnikiem humanizmu. Stadiony, w miejsce których powstawały cmentarze, hala przemieniona w kostnicę, wzgórza, z których strzela się do ludzi to wydarzenia, o których chciałoby się powiedzieć ‘’nigdy więcej wojny’’.  Niestety historia lubi się powtarzać. W 2012 r. Polska i Ukraina razem organizowały mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Już w 2014 r. Rosja po raz pierwszy brutalnie atakuje naszego wschodniego sąsiada. Historia obiektów sportowych w Doniecku czy Charkowie boleśnie przypomina fatum obiektów olimpijskich z Sarajewa. Słynna i majestatyczna Donbas Arena podziela los stadionu olimpijskiego w Sarajewie. Pozostaje mieć nadzieję, że tak jak odbudowało się Sarajewo, tak odbuduję się sport w Ukrainie.